Joerg Bibow: «Κοινά ομόλογα από ένα Ευρωπαϊκό Θησαυροφυλάκιο»

Enet.gr, 9 Φεβρουαρίου 2014. Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος.

«Αυτός ο θεσμός θα ήταν δείγμα της δέσμευσης της Ευρώπης να επενδύει σταθερά στο κοινό μέλλον της, για το οποίο μιλάνε πολύ οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, τη στιγμή που εφαρμόζουν διεστραμμένα μέτρα λιτότητας, τα οποία καταστρέφουν τις κοινωνίες. Με τις σημερινές πολιτικές, επιβαρύνουμε τα εγγόνια μας με σάπιες υποδομές και ένα τεράστιο απόθεμα ανθρώπινου κεφαλαίου»

Η κρίση στην περιφέρεια της Ευρωζώνης συνεχίζεται, αλλά οι μεταρρυθμίσεις στην αρχιτεκτονική του οικοδομήματος του ευρώ έχουν βαλτώσει. Αυτό, βέβαια, δεν συμβαίνει επειδή δεν υπάρχουν δημιουργικές προτάσεις για μια πιο αποτελεσματική, περισσότερο λειτουργική ευρωπαϊκή νομισματική ένωση. Υπάρχουν, και μάλιστα πολλές. Μία από αυτές είναι και η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Θησαυροφυλακίου, ένας θερμός υποστηρικτής του οποίου είναι ο Γερμανός οικονομολόγος Joerg Bibow, καθηγητής Οικονομικών στο Skidmore College της Νέας Υόρκης και ερευνητής στο Levy Economics Institute (*). Ο καθηγητής Bibow, ο οποίος έχει επεξεργαστεί το όλο σχέδιο σε μια σειρά από δημοσιευμένες μελέτες του, μίλησε πρόσφατα στην «Κ.Ε.» για την ιδέα ενός κοινού Ευρωπαϊκού Θησαυροφυλακίου.

* Αρκετοί οικονομολόγοι, όπως και εσείς, υποστηρίζουν ότι η κρίση στην Ευρωζώνη παραμένει άλυτη, αλλά οι χρηματοπιστωτικές αγορές είναι ήρεμες. Μήπως αποτελεί αυτό περίπτωση, όπου βλέπει κανείς το ποτήρι μισοάδειο και όχι μισογεμάτο;

– Σίγουρα, αν είναι κανείς οπαδός της θεωρίας των αποτελεσματικών αγορών, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι τα πράγματα στην Ευρωζώνη είναι μια χαρά. Εγώ δεν είμαι ένας από αυτούς και δεν μπορώ να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι τα πράγματα οδεύουν προς το σωστό δρόμο στη ζώνη του ευρώ. Πολλοί φαίνεται να έχουν ξεχάσει ότι οι αγορές ήταν επίσης σε κατάσταση ευδαιμονίας, ακόμη και λίγο πριν από το ξέσπασμα των χρηματοπιστωτικών κρίσεων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Σοβαροί οικονομολόγοι, ωστόσο, όπως ο Κέινς και ο Μίνσκι, γνώριζαν καλά ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές υπόκεινται σε συμβατική συμπεριφορά και έχουν έμφυτη τάση προς την αστάθεια.

Η τρέχουσα αντίληψη φαίνεται να είναι ότι η περίφημη υπόσχεση του Μάριο Ντράγκι, πως «θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για το ευρώ», αποτελεί εγγύηση ότι τίποτα κακό δεν πρόκειται να συμβεί. Ωραία, αλλά πόσο ισχυρός είναι πραγματικά ο κ. Ντράγκι; Σε κάποιο σημείο μπορεί να ξυπνήσουν οι αγορές και να αναρωτηθούν τι ακριβώς είναι αυτό που θα χρειαστεί, προκειμένου να διορθωθεί η κατάσταση στην Ευρωζώνη και αν ο κ. Ντράγκι θα μπορούσε ενδεχομένως να τα καταφέρει.

* Πόσο ρευστά είναι τα πράγματα;

– Ο εφησυχασμός θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να μετατραπεί σε ένα νέο πανικό των αγορών. Και ο λόγος, για να ανησυχεί κανείς, είναι το γεγονός ότι το ευρώ συνεχίζει να μην πατάει σε υγιή και σταθερά θεμέλια. Η ελαττωματική βάση της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης είναι ακόμα στη θέση της. Η οικονομία της Ευρωζώνης μπορεί να έχει σταματήσει να συρρικνώνεται, σε μεγάλο βαθμό λόγω της ανάπτυξης στον υπόλοιπο κόσμο, αλλά αυτό από μόνο του δεν αποτελεί απόδειξη ότι το ποτήρι είναι γεμάτο.

Η ανεργία παραμένει σε ανεπίτρεπτα υψηλά επίπεδα και το χρέος συνεχίζει να αυξάνεται, ενώ οι προοπτικές για πραγματική ανάκαμψη είναι δυσοίωνες. Τέλος, τι είναι αυτό που θα πείσει τις χώρες της Ευρωζώνης να παραμείνουν στο ευρώ, όταν το ίδιο το ευρώ συμβολίζει πλέον την εξαθλίωση και όχι την ευημερία;

* Πολλοί από τους επικριτές της σημερινής αρχιτεκτονικής της Ευρωζώνης διατείνονται ότι μια μεταβιβαστική ένωση αποτελεί τη μοναδική λύση για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών και τη διατήρηση του ευρώ. Αυτό που εσείς προτείνετε, ωστόσο, είναι ένα Ευρωπαϊκό Θησαυροφυλάκιο, το οποίο έχει σχεδιαστεί να μην είναι μια μεταβιβαστική ένωση…

– Η μεταβιβαστική ένωση χαρακτηρίζεται από την αυτόματη στήριξη, την οποία παρέχουν τα πλουσιότερα και ισχυρότερα μέλη προς τους εταίρους που είναι φτωχότεροι και πιο αδύναμοι. Ενα στοιχείο της μεταβιβαστικής ένωσης, που αποτελούσε εξαρχής μέρος της Ε.Ε. και του εγχειρήματος του ευρώ, ήταν τα διαρθρωτικά ταμεία. Η νομισματική ένωση των Ηνωμένων Πολιτειών περιλαμβάνει μια πολύ πιο εκτεταμένη μεταβιβαστική ένωση από ό,τι έχει σχεδιαστεί για την ευρωπαϊκή νομισματική ένωση.

Δυστυχώς, όμως, η κρίση του ευρώ έχει αυξήσει σε μεγάλο βαθμό την αντίσταση κατά της ιδέας της μεταβιβαστικής ένωσης. Επιπλέον, τα προγράμματα διάσωσης της τρόικας έχουν λανθασμένα ερμηνευθεί ως μεταβιβάσεις, όταν στην πραγματικότητα αποτελούσαν τραπεζικές διασώσεις και συνεπάγονταν περισσότερο χρέος για τις χώρες που πλήττονταν από την κρίση.

* Ποιο είναι το πρόβλημα στο να εξελιχθεί η Ευρωζώνη σε μεταβιβαστική ένωση;

– Δεν έχω κανένα πρόβλημα με τη μετεξέλιξη της Ευρωζώνης σε μια μεταβιβαστική ένωση αμερικανικού τύπου. Το δικό μου σχέδιο για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Θησαυροφυλακίου διαμορφώθηκε λόγω της αναγνώρισης του γεγονότος ότι αυτό δεν πρόκειται να γίνει σύντομα στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, το Ευρωπαϊκό Θησαυροφυλάκιο που προτείνω, συγκεντρώνει φορολογικούς πόρους και εκδίδει κοινά ομόλογα σε ευρώ. Ομως τα οφέλη θα είναι κατανεμημένα ισομερώς, χωρίς μεταβιβάσεις από τις πλούσιες χώρες προς τις φτωχές.

* Πώς ακριβώς θα λειτουργούσε ένα κοινό Ευρωπαϊκό Θησαυροφυλάκιο;

– Με απλά λόγια, το προτεινόμενο Ευρωπαϊκό Θησαυροφυλάκιο θα εκδίδει κοινά ευρωομόλογα για τη χρηματοδότηση των δημόσιων επενδύσεων στη ζώνη του ευρώ. Το Ευρωπαϊκό Θησαυροφυλάκιο θα χορηγεί επιδοτήσεις επενδυτικών σχεδίων προς τα κράτη-μέλη, με βάση τα αντίστοιχα μερίδια του ΑΕΠ αυτών των χωρών και θα αυξάνει τα φορολογικά έσοδα για την εξυπηρέτηση των τόκων επί των ευρωομολόγων, επίσης με βάση το μερίδιο του ΑΕΠ των χωρών.

Θα υπάρχει συγκέντρωση πόρων χωρίς αναδιανομή. Θα υπάρχει ένας κοινός κεφαλαιακός προϋπολογισμός στο κέντρο, ενώ οι χώρες-μέλη θα οφείλουν εφεξής να εξισορροπούν τους τρέχοντες προϋπολογισμούς. Ο κεφαλαιακός προϋπολογισμός θα μπορούσε να τεθεί στο 3% του ΑΕΠ και να αυξάνεται στο 5% ετησίως.

* Πόσο εφικτό είναι;

– Αυτό θα ήταν δείγμα της δέσμευσης της Ευρώπης να επενδύει σταθερά στο κοινό μέλλον της, για το οποίο μιλάνε πολύ οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, τη στιγμή που εφαρμόζουν διεστραμμένα μέτρα λιτότητας, τα οποία καταστρέφουν τις κοινωνίες. Με τις σημερινές πολιτικές, επιβαρύνουμε τα εγγόνια μας με σάπιες υποδομές και ένα τεράστιο απόθεμα ανθρώπινου κεφαλαίου.

Κάποιες από τις επιπτώσεις του σχεδίου για ένα Ευρωπαϊκό Θησαυροφυλάκιο μπορεί να μην είναι άμεσα αντιληπτές: η τόνωση στις δημόσιες επενδύσεις θα είναι το κοινό χαρακτηριστικό του προγράμματος οικονομικής ανάπτυξης, ενώ τα ευρωομόλογα που θα εκδίδονται για τη χρηματοδότηση του προγράμματος θα αποτελούν τη βάση για κοινές χρηματοοικονομικές συνθήκες σε όλη τη νομισματική ένωση.

* Και πώς θα αντιμετώπιζε το Ευρωπαϊκό Θησαυροφυλάκιο τα τεράστια φορτία συσσωρευμένου χρέους στις χώρες της περιφέρειας του ευρώ;

– Η αντιμετώπιση των κληροδοτημάτων του χρέους περιλαμβάνει δημοσιονομικές μεταβιβάσεις άμεσα. Το ερώτημα είναι πώς θα ξεπεραστεί η αντίσταση κατά των μεταβιβάσεων, που εγώ δεν βλέπω να μπορεί να γίνει. Η πρότασή μου για ένα Ευρωπαϊκό Θησαυροφυλάκιο είχε ως αφετηρία ένα σχέδιο που μπορεί να συνεισφέρει πολλά θετικά πράγματα, ακόμη και αν οι μεταβιβάσεις δεν αποτελούν μέρος του. Η βοήθεια σχετικά με τα κληροδοτήματα του χρέους θα προκύψει έμμεσα.

Το θέμα είναι ότι, ενώ η λιτότητα μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση του χρέους, το επενδυτικό πρόγραμμα που θα λειτουργεί και θα χρηματοδοτείται από το κέντρο μέσω ενός Ευρωπαϊκού Θησαυροφυλακίου θα επιτρέψει επιτέλους στα κράτη-μέλη να εξισορροπήσουν τους τρέχοντες προϋπολογισμούς και να μειώσουν το εθνικό τους χρέος. Μακροπρόθεσμα, το αποτέλεσμα θα είναι παρόμοιο με την κατάσταση στις ΗΠΑ, με το δημόσιο χρέος σε πολιτειακό επίπεδο να κυμαίνεται γύρω στο 10% του ΑΕΠ.

* Για ποιο λόγο να δουν ζεστά το συγκεκριμένο σχέδιο η Γερμανία και οι άλλες χώρες του πυρήνα της Ευρωζώνης;

– Σημειώστε ότι το Ευρωπαϊκό Θησαυροφυλάκιο δεν οδηγεί στην αμοιβαιοποίηση παλαιού εθνικού χρέους, κάτι για το οποίο υπάρχει ανυπέρβλητη αντίσταση. Το σχέδιο προσανατολίζεται προς το μέλλον: την έκδοση νέου κοινού χρέους για τη χρηματοδότηση των νέων δημόσιων επενδύσεων, που είναι η βάση για το κοινό μέλλον της Ευρώπης. Οπως και όλοι οι άλλοι, η Γερμανία έχει πολλά να επωφεληθεί από ένα ευρώ που κάνει πραγματικότητα την ευημερία για όλους, και έχει επίσης πολλά να χάσει σε περίπτωση διάλυσης του ευρώ.

Σε αυτή την περίπτωση, η Γερμανία θα έβλεπε να εξαφανίζεται ένα μεγάλο μέρος της μεγάλης καθαρής εξωτερικής θέσης που κατέχει σήμερα. Θα έβλεπε επίσης να εξαφανίζεται μέσα σε μια ημέρα η ανταγωνιστικότητά της, με την ανεργία και το δημόσιο χρέος να παίρνουν την ανηφόρα και τη Γερμανία να προστίθεται στη λίστα των χωρών που πλήττονται από την κρίση του ευρώ. Η Γερμανία δεν πρέπει να έχει κανένα πρόβλημα με το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Θησαυροφυλακίου, ειδικά από τη στιγμή που περιλαμβάνει τον «χρυσό κανόνα των δημόσιων οικονομικών», το οποίο ήταν μέρος του Συντάγματος της Γερμανίας μέχρι πριν από λίγο καιρό.

* Και αν δεν το αποδεχθούν;

– Δεν μπορώ να είμαι βέβαιος για τη χρονική στιγμή, αλλά χωρίς ουσιαστικές αλλαγές πολιτικής, σε ευθυγράμμιση με το σχέδιο περί ενός Ευρωπαϊκού Θησαυροφυλακίου, θεωρώ τη διάλυση της Ευρωζώνης αναπόφευκτη. Η σημερινή κατάσταση άρνησης της πραγματικότητας κυριολεκτικά τρομάζει…

* Για λόγους δημοσιογραφικής δεοντολογίας, αναφέρεται ότι ο υπογράφων τυγχάνει να είναι επίσης μέλος του επιστημονικού/ ερευνητικού προσωπικού στο Levy Economics Institute.