Ανισορροπίες; Ποιές ανισορροπίες;

Είναι κοινός τόπος να συνδέει κανείς τα νεοκλασικά οικονομικά με τη φυσική του 18ου ή του 19ου και την έννοια της ισορροπίας, με την ιδέα της συμπεριφοράς του εκκρεμούς, που αν το μετακινήσουμε από το σημείο ηρεμίας, αυτό τελικά θα επιστρέψει πάλι σε αυτό. Ομοίως, ο στόχος μιας οικονομίας που υποβάλλεται σε εξωγενή σοκ είναι η ισορροπία μέσω της σταθεροποίησης των δυνάμεων της αγοράς που απελευθέρωσε το αόρατο χέρι. Αυτή η μεταφορά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όλες σχεδόν τις πτυχές των οικονομικών δραστηριοτήτων: από τις μικρο-αγορές (π.χ., για την πώληση φρούτων και λαχανικών στη λαϊκή αγορά) και τις μακρο αγορές (π.χ., για την εργασία), έως τις σύνθετες χρηματοπιστωτικές αγορές (για συνθετικά εξασφαλισμένα χρεωστικά, τα λεγόμενα CDOs). Καθοδηγούμενη από κάποιο αόρατο χέρι, η προσφορά ισορροπεί τη ζήτηση και οι αγορές λειτουργούν δίχως στρεβλώσεις και αγκυλώσεις. Οπλισμένος με αλληγορίες από τη φυσική επιστήμη, ο οικονομολόγος δεν έχει κανένα πρόβλημα να επεκτείνει την ανάλυση και στο διεθνές επίπεδο της οικονομίας, σε όλα τα διαπραγματεύσιμα εμπορεύματα, σε αυτό που κατ’ ευφημισμόν αποκαλούνται κεφαλαιακές ροές, καθώς και στα ίδια τα νομίσματα. Είναι πεπεισμένος ότι θα υπάρχει κάπου η σωστή τιμή που θα οδηγήσει σε ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Ο ορθόδοξος οικονομολόγος πιστεύει ότι το πρόβλημα είναι το κράτος—δηλαδή είναι βέβαιος ότι αν μπορούσαμε να βγάλουμε από τη μέση το κράτος, τότε η αγορά θα λειτουργούσε αποτελεσματικά. Από την άλλη μεριά, ο ετερόδοξος οικονομολόγος είναι λιγότερο σίγουρος για όλα αυτά. Η αγορά θα μπορούσε να μην λειτουργήσει αποτελεσματικά και να συνεχίσουν να υπάρχουν ανισορροπίες. Θεωρεί ότι οι δυνάμεις της αγοράς ίσως να είναι ανίκανες για αυτορρύθμιση. Στο πλαίσιο αυτό, το ορατό χέρι του κράτους θα μπορούσε να επιταχύνει την κίνηση προς το σημείο ισορροπίας.

Οι ορθόδοξοι οικονομολόγοι, καθώς και οι περισσότεροι ετερόδοξοι οικονομολόγοι, βλέπουν την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση ως αποτέλεσμα των εγχώριων και των παγκόσμιων ανισορροπιών. Η πιο συνηθισμένη ερμηνεία είναι αυτή που κατηγορεί το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό των ΗΠΑ για υπερβολική νομισματική χαλάρωση, μια πολιτική η οποία δήθεν ώθησε στο δανεισμό και προκάλεσε τις δημοσιονομικές και τις εμπορικές ανισορροπίες στην οικονομία των ΗΠΑ και υπερπλεόνασμα ρευστότητας στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές. Όσον αφορά τα προβλήματα στην Ευρωζώνη, οι ανισορροπίες αποδίδονται στην συμπεριφορά των σπάταλων μεσογειακών λαών. Στο πλαίσιο αυτό, το ζητούμενο είναι να αποκατασταθεί η παγκόσμια ισορροπία, μια πολιτική λύση η οποία απαιτεί ένα συνδυασμό υψηλότερων συναλλαγματικών ισοτιμιών για τους Κινέζους, μείωση των αμερικανικών εμπορικών ελλειμμάτων, και τευτονική δημοσιονομική πειθαρχία στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ιαπωνία, καθώς και στην περιφέρεια της Ευρώπης.

Το κείμενο αυτό διαφωνεί με τις αναλύσεις των ορθόδοξων οικονομολόγων και υιοθετεί μια εναλλακτική άποψη, εξετάζοντας το ζήτημα των ανισορροπιών μέσα από το πρίσμα των τομεακών ανισορροπιών, μια προσέγγιση που ανέπτυξε ο Wynne Godley, και από τη σκοπιά της σύγχρονης θεωρίας του χρήματος, που προέρχεται από τις μελέτες των Innes, Knapp, Keynes, Lerner, και Minsky. Το πρόβλημα δεν είναι πρόβλημα χρηματοοικονομικών ανισορροπιών, αλλά μάλλον πρόβλημα ανισορροπίας στο επίπεδο της ισχύος. Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι έχει συγκεντρωθεί πολύ μεγάλη δύναμη στα χέρια του χρηματοοικονομικού τομέα, στους κόλπους των διαχειριστών κεφαλαίων, στην εξουσία του αρπακτικού κράτους και στο κέντρο της Ευρώπης. Κυριαρχεί η ιδιωτικοποίηση και η επιδίωξη του ιδιωτικού σκοπού, ενώ οι κρατικές λειτουργίες έχουν σχεδόν πάψει να λειτουργούν με στόχο την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος. Με λίγα λόγια, υπάρχει πάρα πολύ νεοφιλελευθερισμός στον κόσμο, πολύ λίγη δημοκρατία, και ακόμη λιγότερη διαφάνεια και κυβερνητική λογοδοσία.