Η κατά Minski κατανόηση της κατάρρευσης του καπιταλιστικού χρηματοπιστωτικού συστήματος

Express, December 2, 2012. All Rights Reserved.

ΠΡΙΝ μερικές ημέρες, το διεθνούς κύρους Levy Economics Institute του Bard College, με το οποίο η ΕΞΠΡΕΣ έχει αναπτύξει μια σταθερή συνεργασία από τον Απρίλιο του 2012, δημοσιεύοντας κάθε Κυριακή δισέλιδα άρθρα και περιλήψεις επιστημονικών ερευνών από ερευνητές και συνεργάτες του Ινστιτούτου, διοργάνωσε ένα διήμερο οικονομικό συνέδριο αφιερωμένο στο έργο και τη μνήμη του μεγάλου Αμερικανού οικονομολόγου Hyman Minsky. Το συνέδριο, που έφερε τον τίτλο «Χρέος, ελλείμματα και ασταθείς αγορές», διεξήχθη στις 26-27 Νοεμβρίου, στο κεντρικό κτίριο της Deutsche Bank στο Βερολίνο, με την ευγενική στήριξη του Ιδρύματος Φορντ, του German Marshall Fund των Ηνωμένων Πολιτειών και της Deutsche Bank.

Ο σκοπός του συνεδρίου, όπως είθισται με τα περισσότερα διεθνή συνέδρια που διοργανώνει το Ινστιτούτο σε ετήσια βάση από την ημέρα της ίδρυσής του, πριν από περίπου 26 χρόνια, είναι η περαιτέρω κατανόηση της προσέγγισης του Hyman Minsky για τις χρηματοοικονομικές κρίσεις, όπως αυτή του 2007-08, η οποία ήταν κυριολεκτικά βγαλμένη μέσα από τη λεγόμενη «υπόθεση της χρηματοοικονομικής αστάθειας», τη θεωρία του Minsky για τις χρηματοοικονομικές φούσκες και την κατάρρευση του καπιταλιστικού χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Το ενδιαφέρον για το έργο του Minsky και τη συνέχιση της παράδοσης που θεσμοθέτησε στα οικονομικά ο μεγάλος ετερόδοξος οικονομολόγος έχει ιδιαίτερο συμβολισμό για το Levy Institute καθώς ο Minsky διετέλεσε για πολλά χρόνια, και ως το θάνατό του, διακεκριμένος μελετητής του Ινστιτούτου.

Ομιλητές
Στο συνέδριο του Βερολίνου, ανάμεσα στους πολλούς διακεκριμένους ομιλητές ήταν ο πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών στη Γερμανία Philip Murphy, ο οποίος έκανε και την εναρκτήρια ομιλία της εκδήλωσης, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Vítor Constancio, ο αναπληρωτής Γερμανός υπουργός Οικονομικών Steffen Kampeter, ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ και μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της τράπεζας Peter Praet, η πρώτη αντιπρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης Christine M. Cumming, ο πρόεδρος και CEO της Ομοσπονδιακής Τράπεζας του Ντάλας Richard Fisher και ο πρόεδρος και CEO της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Ατλάντα Dennis Lockhart.

Στα διάφορα πάνελ του διήμερου συνεδρίου παρευρέθησαν επίσης κορυφαίοι αναλυτές από τον διεθνή οικονομικό Τύπο (με εκπροσώπους από τις εφημερίδες Financial Times, Wall Street Journal, International Herald Tribune κ.ά.), ιδρυτές, πρόεδροι και επικεφαλής οικονομολόγοι μεγάλων χρηματοοικονομικών εταιριών (π.χ., ο Andrew Smithers από τη Smithers and Co. και o Robert Barberra, επικεφαλής οικονομολόγος της Mount Lucas Management LP), καθώς και μια πλειάδα διακεκριμένων ακαδημαϊκών οικονομολόγων και ερευνητών από όλο τον κόσμο (από αμερικανικά πανεπιστήμια, από τα πανεπιστήμια της Οξφόρδης, του Βερολίνου, του Πεκίνου κ.ά.) και ερευνητές-μελετητές του Levy Economics Institute. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά την παρουσία του Klaus Gunter Deutsch, διευθυντή Έρευνας στην Deutsche Bank, του Δημήτριου Τσομώκου, καθηγητή οικονομικών στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Said του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και στενού συνεργάτη του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, του Michael Pettis, καθηγητή στη Σχολή Διοίκησης του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, του Michael Greenberg, καθηγητή στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, του Eickhard Hein, καθηγητή οικονομικών στη Σχολή Οικονομικών και Νομικής του Βερολίνου, του Jorg Bibow, καθηγητή οικονομικών στο Κολέγιο Skidmore και ερευνητή στο Levy Institute και τους L. Randall Wray και Jan Kregel, καθηγητές οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι στο Κάνσας και στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Ταλίν, αντίστοιχα, και ανώτατοι μελετητές στο Levy Institute. Επίσης, προσκεκλημένος ομιλητής στο συνέδριο ήταν ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και καθηγητής πολιτικής οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Γιώργος Σταθάκης.

Το συνέδριο ξεκίνησε με χαιρετισμούς και εισαγωγή από τον Leonardo Burlamaqui του Ιδρύματος Φορντ και τον Δημήτρη Β. Παπαδημητρίου, πρόεδρο του Levy Economics Institute, εκτελεστικό αντιπρόεδρο και καθηγητή οικονομικών στην έδρα “Jerome Levy” του Bard College.

Με την ολοκλήρωση του άκρως επιτυχημένου και εντυπωσιακού αυτού συνεδρίου, ο πρόεδρος του Levy Institute ανακοίνωσε ότι το επόμενο διεθνές συνέδριο του Ινστιτούτου έχει ήδη προγραμματιστεί και θα λάβει μέρος στο Ρίο ντε Τζανέιρο τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Ωστόσο, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι το Levy Institute σκέφτεται να διοργανώσει πολύ σύντομα ένα συνέδριο στην Αθήνα (κατά πάσα πιθανότητα μέσα στους πρώτους δύο μήνες του 2013) για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Το Ινστιτούτο έχει ήδη ολοκληρώσει μια προκαταρκτική έκθεση για την ελληνική οικονομία, μέσα από την οποία αναλύει τις καταστροφικές πολιτικές των μέτρων λιτότητας που εφαρμόζουν η ΕΕ και το ΔΝΤ, ενώ αποδεικνύει ταυτόχρονα πως δεν μπορεί να υπάρξει διέξοδος από την κρίση όσο συνεχίζονται αυτές οι πολιτικές και σχεδιάζει αυτή τη στιγμή ένα μακροοικονομικό μοντέλο προσομοίωσης με εναλλακτικές στρατηγικές για αξιόπιστη διέξοδο της Ελλάδας από την κρίση.

Philip Murphy: Στις ΗΠΑ θα έρθουνοι τεχνολογικές καινοτομίες που θαδώσουν νέα ώθηση στην οικονομία

H ΠΡΩΤΗ ομιλία ήταν αυτή του Αμερικανού πρέσβη στη Γερμανία με τίτλο “Going Forward: Overcoming Challenges, Seizing Opportunities”. Ο κ. Philip Murphy αναφέρθηκε στη στρατηγική συμμαχία και τους ιστορικούς δεσμούς μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, ενώ εξέφρασε τη διαφωνία του με εκείνους που θεωρούν ότι το μέλλον της οικονομίας των ΗΠΑ είναι ζοφερό, τονίζοντας χαρακτηριστικά πως θεωρεί ότι εκεί θα πραγματοποιηθούν οι επόμενες τεχνολογικές καινοτομίες που θα δώσουν νέα ώθηση στην αμερικανική και την παγκόσμια οικονομία.

Vítor Constancio: «Ελαττωματικές»θεωρίες πίσω από τις ατέλειες τουευρωπαϊκού νομισματικού οικοδομήματος

Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Vítor Constancio, ο οποίος έχει στηρίξει επανειλημμένως με την παρουσία του το έργο που εκτελεί το Levy Institute, αναφέρθηκε με αφοπλιστική ειλικρίνεια στις ατέλειες του ευρωπαϊκού νομισματικού οικοδομήματος, τονίζοντας ότι αυτό ήταν απόρροια των ελαττωματικών αντιλήψεων της κυρίαρχης οικονομικής σκέψης, ενώ δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει ότι οι αναλύσεις του Ινστιτούτου Levy είχαν προβλέψει το ξέσπασμα μιας μεγάλης χρηματοοικονομικής κρίσης καθώς και τις δυσκολίες που θα αντιμετώπιζε η ΟΝΕ στη διαχείριση μιας ενδεχόμενης χρηματοπιστωτικής κρίσης. Δήλωσε ότι κατά το σχεδιασμό της ΟΝΕ, ουδείς σκέφθηκε το ζήτημα της τραπεζικής ένωσης, ουδείς φαντάστηκε ότι θα μπορούσε να προκύψει μια κρίση φερεγγυότητας ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, ενώ οι δημοσιονομικοί κανονισμοί ήταν παντελώς ανεπαρκείς.

Η μινιμαλιστική δόμηση της ΟΝΕ, υπογράμμισε στη συνέχεια ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, δεν ήταν σε θέση να εμποδίσει την εμφάνιση χρηματοοικονομικών φουσκών, αλλά ούτε και να αντιμετωπίσει τα χρηματοοικονομικά σοκ. Από το αρχιτεκτονικό οικοδόμημα της ΟΝΕ απουσίαζαν τόσο οι ομοσπονδιακοί θεσμοί όσο και μια μακροοικονομική δομή.

Ανάμεσα στα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζει το αρχιτεκτονικό θεμέλιο της ΟΝΕ, ο κ. Vítor Constancio δεν παρέλειψε να αναφερθεί στις μεγάλες ανισορροπίες που επικρατούν στον ιδιωτικό τομέα, οι οποίες είναι πολύ πιο έντονες από αυτές στον δημόσιο τομέα. Επίσης, τα επίπεδα ιδιωτικού χρέους, τόνισε, αυξάνονται πολύ γρηγορότερα από αυτά του δημόσιου χρέους στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στο πλαίσιο αυτό, ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ επιχειρηματολόγησε δυναμικά υπέρ μιας δημοσιονομικής και πολιτικής ένωσης προκειμένου να μπορέσει να ξεπεράσει η ευρωζώνη τα σημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζει αλλά και για να αποκτήσει μελλοντική σταθερότητα. Η ΕΕ, είπε χαρακτηριστικά, έχει ανάγκη από ισχυρούς κοινούς θεσμούς και αναφέρθηκε στην οικοδόμηση τεσσάρων δομών για την ενδυνάμωση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος: (α) τραπεζική ένωση, (β) δημοσιονομική ένωση, (γ) οικονομική ένωση, και (δ) πολιτική ένωση. Η ΕΕ, τόνισε, πρέπει να μάθει από τα λάθη της και έχει υποχρέωση να αντλήσει τα σωστά διδάγματα από τη σημερινή κρίση.

Peter Praet: Η ΕΚΤ δεν αποτελεί«δανειστή έσχατης προσφυγής»

ΑΡΚΕΤΑ διαφορετικός ήταν ο τόνος και η προσέγγιση που επιχείρησε ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ και μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της τράπεζας Peter Praet. Ο κ. Peter Praet, η ομιλία του οποίου έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια ενός επίσημου δείπνου στο ξενοδοχείο Regent Berlin για τους συμμετέχοντες στο συνέδριο και διήρκεσε πάνω από μία ώρα, αντανακλούσε τη σημερινή πραγματικότητα της λειτουργίας της ΕΚΤ και η ανάλυσή του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «διπλωματική». Αντιμέτωπος προφανώς με την πρόκληση της εξισορρόπησης διαφορετικών τρόπων σκέψης που επικρατούν τόσο μέσα στην ΕΚΤ όσο και στην ίδια την ΕΕ, ο κ. Peter Praet επικεντρώθηκε στην ομιλία του κυρίως στην ανάγκη να δικαιολογήσει την πολιτική δανεισμού της ΕΚΤ έναντι περιουσιακών στοιχείων, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι ελλοχεύει «ηθικός κίνδυνος» πίσω από οποιαδήποτε πολιτική εφαρμόζει η ΕΚΤ, αφήνοντας ουσιαστικά να εννοηθεί ότι η ΕΚΤ δεν αποτελεί δανειστή έσχατης προσφυγής. Και σίγουρα, το σημερινό καταστατικό της ΕΚΤ, το οποίο είναι διαμορφωμένο στο πρότυπο της Μπούντεσμπανκ, δεν επιτρέπει στην ΕΚΤ να εκτελεί το ρόλο που εκτελεί η FED στις ΗΠΑ.

Steffen Kampeter: Δεν θα υπάρξει ανάγκη για περαιτέρω λιτότητα στην Ελλάδα

ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ τη βαρύτητα του γερμανικού παράγοντα στις εξελίξεις στην κρίση στην ευρωζώνη και ιδιαίτερα όσον αφορά την περίπτωση της Ελλάδας, η ομιλία του αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών Steffen Kampeter, η οποία έλαβε χώρα την ίδια ημέρα που θα διεξαγόταν αργότερα στις Βρυξέλλες η συνεδρίαση των διεθνών πιστωτών της Ελλάδας για το πρόγραμμα διάσωσης, ήταν από τα highlights του συνεδρίου και επισκίασε ίσως ακόμη και αυτή του αντιπροέδρου της ΕΚΤ.

Στην ομιλία του, ο κ. Kampeter είπε ότι υπήρχε «πολύ καλή πιθανότητα» να πραγματοποιηθεί μια συμφωνία για την Ελλάδα (όπως φυσικά και έγινε), αλλά δεν παρέλειψε να αναφέρει ότι η κυβέρνησή του έχει διαμετρικά αντίθετη άποψη από το ΔΝΤ όσον αφορά τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, τονίζοντας ότι δεν συμφωνεί με την ιδέα της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους στον επίσημο τομέα. Υποστήριξε ότι με την επίτευξη μιας νέας συμφωνίας δεν θα υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω λιτότητα στην Ελλάδα, ενώ παραδέχτηκε ότι «η Ελλάδα έκανε αυτό που έπρεπε να κάνει και τώρα είναι η σειρά της Ευρώπης να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της».

* Για την εκτενή αυτή αναφορά στις ομιλίες του συνεδρίου στο Βερολίνο που διοργάνωσε το Levy Economics Institute, ευχαριστούμε θερμά τη συνεισφορά του κ. Χ.Ι. Πολυχρονίου, ερευνητή και Policy Fellow στο Ινστιτούτο Levy του Bard College στη Νέα Υόρκη, ο οποίος προήδρευσε στο πάνελ με θέμα την «υπόθεση της χρηματοοικονομικής αστάθειας» του Μίνσκυ, με ομιλητές τον καθηγητή της Οξφόρδης Δημήτριο Τσομώκο και τον ερευνητή οικονομολόγο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Αλέξανδρο Βαρδουλάκη.

Στις ατέλειες της ΕΕ και τις πολιτικές της Γερμανίας
απέδωσαν την κρίση οι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι

ΤΑ αίτια της κρίσης στην περιφέρεια της ευρωζώνης αναλύθηκαν διεξοδικά από διάφορους ομιλητές στο συνέδριο, κυρίως από ακαδημαϊκούς οικονομολόγους. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι δύο Γερμανοί οικονομολόγοι, ο Εckhard Hein, από τη Σχολή Οικονομικών του Βερολίνου και ο Jorg Bibow, καθηγητής οικονομικών στο Κολέγιο Skidmore της Νέας Υόρκης και ερευνητής στο Ινστιτούτο Οικονομικών Levy, απέδωσαν τις μεγαλύτερες ευθύνες για την κρίση που έχει ξεσπάσει στην περιφέρεια της ευρωζώνης στις ατέλειες της ΕΕ και στις πολιτικές που εφαρμόζει η Γερμανία την τελευταία δεκαετία.

Ο καθηγητής Εckhard Hein ερμήνευσε την κρίση στην ευρωζώνη ως το τελευταίο επεισόδιο της κρίσης του χρηματιστικού καπιταλισμού. Συγκεκριμένα, ανέλυσε τα κύρια χαρακτηριστικά του χρηματιστικού καπιταλισμού για τις 11 αρχικές χώρες της ευρωζώνης, με ιδιαίτερη έμφαση στην αυξανόμενη ανισότητα στην κατανομή του εισοδήματος και τις αυξανόμενες ανισορροπίες στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Υπογράμμισε ότι η σημερινή κρίση απειλεί την περαιτέρω ύπαρξη του ευρώ λόγω δύο μεγάλων ελλείψεων στη συγκεκριμένη αρχιτεκτονική της οικονομικής πολιτικής στην ευρωζώνη. Πρώτον, η ρητή εγγύηση του δημόσιου χρέους των χωρών-μελών από τη νομισματική αρχή της νομισματικής ένωσης, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), εξαιρείται από τις συνθήκες και τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως εκ τούτου, οι κυβερνήσεις των χωρών-μελών της ευρωζώνης εκδίδουν χρέος σε ένα κοινό νόμισμα, το ευρώ, αλλά όχι στο δικό τους νόμισμα, υπό την έννοια ότι η δική τους κεντρική τράπεζα θα εγγυηθεί την νομισματοποίηση αυτού του χρέους σε περίπτωση που χρειαστεί. Δεύτερον, σταθερές και βιώσιμες δημοσιονομικές μεταβιβάσεις μεταξύ των χωρών-μελών έχουν επίσης αποκλειστεί από τις συνθήκες, έτσι ώστε το δημόσιο χρέος μιας χώρας-μέλους δεν είναι εγγυημένο από την κοινότητα των κυβερνήσεων των χωρών-μελών στο σύνολό της. Στο πλαίσιο αυτό, ανέφερε ότι επειδή δεν έχουν επίσης υπάρξει αποτελεσματικοί μηχανισμοί για την πρόληψη της διόγκωσης των εξωτερικών μακροοικονομικών ανισορροπιών μεταξύ των χωρών στην ευρωζώνη, οι ανισορροπίες αυτές συνεπάγονται αυξανόμενο χρέος στους εγχώριους τομείς του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ελλειμματικών χωρών (δηλαδή του ευρωπαϊκού Νότου).

Στο επίκεντρο της ανάλυσης του καθηγητή Εckhard Hein ήταν επίσης οι αντιδράσεις οικονομικής πολιτικής εκ μέρους των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και των ευρωπαϊκών θεσμών. Η ανάλυση του Γερμανού οικονομολόγου έδειξε ότι από το 2010 επιβάλλονται πολιτικές αποπληθωριστικής στασιμότητας, όπως τις αποκάλεσε, με αποτέλεσμα μαζικές απώλειες στο πραγματικό ΑΕΠ. Υπογράμμισε ότι έχει υπάρξει σχετική βελτίωση στην ανταγωνιστικότητα των τιμών στις χώρες που βρίσκονται σε κρίση, αλλά έχουν προκύψει ταυτόχρονα σημαντικές και επίμονες ανισορροπίες στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Έχουν προκύψει μειώσεις στην αναλογία του δημοσιονομικού ελλείμματος προς το ΑΕΠ, αλλά από την άλλη μεριά η αναλογία του ακαθάριστου δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ ακολουθεί ανοδικές τάσεις. Τέλος, ο καθηγητής Εckhard Hein έκρουσε τον κώδωνα κινδύνου, τονίζοντας ότι η ευρωζώνη βαδίζει ολοταχώς σε ύφεση και πως δεν έχει εξαλειφθεί στο ελάχιστο η απειλή για τελική κατάρρευση του ευρώ. Ως εκ τούτου, πρότεινε μια εναλλακτική προσέγγιση μακροοικονομικής πολιτικής για την αντιμετώπιση των βασικών αντιφάσεων του χρηματιστικού καπιταλισμού και τις ελλείψεις των ευρωπαϊκών θεσμών και στρατηγικών οικονομικής πολιτικής, ιδίως την απουσία (1) ενός θεσμικού οργάνου που θα εγγυάται πειστικά το δημόσιο χρέος των κρατών-μελών της ευρωπεριοχής και (2) ενός σταθερού και βιώσιμου χρηματοδοτικού μηχανισμού για τις ανισορροπίες στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Ο καθηγητής Jorg Bibow, με τη σειρά του, ανέλυσε κυρίως τις πολιτικές που εφαρμόζει η Γερμανία την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία, κάνοντας λόγο για μια εσκεμμένη πολιτική συγκράτησης των εγχώριων μισθών προκειμένου να αποκτήσει η χώρα του συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των υπόλοιπων κρατών-μελών στην ευρωζώνη. Τα ελλείμματα στον ευρωπαϊκό Νότο, δήλωσε, οφείλονται αποκλειστικά στα πλεονάσματα της Γερμανίας και των άλλων χωρών του πυρήνα της ευρωζώνης.

Για τον καθηγητή Jorg Bibow η κρίση στην ευρωζώνη δεν είναι πρωτίστως «κρίση δημόσιου χρέους», αλλά μια διπλή κρίση τραπεζικού τομέα και ισοζυγίου πληρωμών. Η ενδο-ανταγωνιστικότητα και οι ανισορροπίες στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών και οι αντίστοιχες ροές χρέους που προκαλούν αυτές οι ανισορροπίες αποτελούν τον πυρήνα του θέματος και όλα αυτά σχετίζονται με την πολιτική του ανταγωνιστικού αποπληθωρισμού των μισθών που εφαρμόζει η Γερμανία από τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Η Γερμανία, υπογράμμισε στην ομιλία του, καταπάτησε τον χρυσό κανόνα μιας νομισματικής ένωσης: δέσμευση σε έναν κοινό δείκτη πληθωρισμού. Ως αποτέλεσμα, η Γερμανία αντιμετωπίζει σήμερα ένα τριπλό ερώτημα δικής της κατασκευής και πρέπει να κάνει μια κρίσιμη επιλογή δεδομένου ότι δεν μπορεί να τα έχει όλα: διαρκή εξαγωγικά πλεονάσματα, μια μη μεταβιβάσιμη ένωση και μια «καθαρή» ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα. Η πραγματικότητα, ανέφερε, είναι ότι η εσφαλμένη διάγνωση της κρίσης στην ευρωζώνη και η λανθασμένη συνταγή λιτότητας έχουν επιδεινώσει την κατάσταση της ευρωπαϊκής οικονομίας και απειλούν την ίδια την επιβίωση του ευρώ. Ολοκλήρωσε την ομιλία του τονίζοντας ότι η κρίση στην ευρωζώνη αποτελεί μια παγκόσμια «πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει» απειλή και αντιπροσωπεύει έναν ηθικό κίνδυνο που ίσως δεν έχει προηγούμενο στην παγκόσμια κοινότητα.

Γιώργος Σταθάκης: Τα μνημόνια οδηγούν στην ολική κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ενδιαφέρον για τους παρευρισκόμενους στο συνέδριο είχε και η ομιλία του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ και καθηγητή οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Γιώργου Σταθάκη. Η ομιλία του κ. Σταθάκη επικεντρώθηκε στην ελληνική κρίση, υπογραμμίζοντας τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής οικονομίας (που ουσιαστικά δεν παράγει τίποτα, όπως δήλωσε), ενώ ανέφερε ότι η Ελλάδα «έτρεχε» ελλείμματα τα τελευταία τριάντα χρόνια και ότι είχαν συσσωρευτεί υψηλά επίπεδα χρέους, αλλά η χώρα δεν αντιμετώπιζε ποτέ προβλήματα φερεγγυότητας. Σημείωσε επίσης ότι τα μνημόνια που επιβάλλονται στη χώρα οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην ολική κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, κάτι που αναγνώρισαν σχεδόν όλοι οι αναλυτές στο συνέδριο, αποδίδοντας άμεσες ευθύνες για την κατάσταση στην Ελλάδα στις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού που εφαρμόζει η τρόικα. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η ομιλία του κ. Σταθάκη, η οποία ήταν απολαυστική, αν και όχι ιδιαίτερα διαφωτιστική όσον αφορά τα αίτια της ελληνικής κρίσης, απέσπασε ίσως τα πιο έντονα χειροκροτήματα του κοινού από όλες τις ομιλίες στο συνέδριο.

Richard Fisher: Η ανεργία το κύριο πρόβλημα στις ΗΠΑ, όχι ο πληθωρισμός

ΟΙ ομιλίες στο συνέδριο για το «χρέος, τα ελλείμματα και τις ασταθείς αγορές» που διοργάνωσε το Levy Institute στο Βερολίνο δεν περιορίστηκαν στην Ευρώπη. Η αμερικανική οικονομία, αλλά και η κατάσταση στην Κίνα και στην υπόλοιπη Ασία, ήταν σημαντικό μέρος των αναλύσεων, με τις τοποθετήσεις των διοικητών των ομοσπονδιακών τραπεζών του Ντάλας, της Ατλάντα και της πρώτης αντιπροέδρου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης να προσελκύουν φυσικά το κύριο ενδιαφέρον των παρευρισκομένων και του διεθνούς Τύπου για την οικονομική κατάσταση στην άλλη ακτή του Ατλαντικού.

Ο πρόεδρος και CEO της Ομοσπονδιακής Τράπεζας του Ντάλας Richard Fisher ανέφερε στην ομιλία του ότι το κύριο πρόβλημα είναι η ανεργία και όχι ο πληθωρισμός, μια τοποθέτηση που αντανακλά με χαρακτηριστικό τρόπο το χάσμα που χωρίζει τις ΗΠΑ και την Ευρώπη αναφορικά με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση της σημερινής οικονομικής κάμψη.